Jak i gdzie mierzy się zanieczyszczenie powietrza
W poprzednich odcinkach naszego cyklu omówiliśmy pojęcie emisji niskiej i rodzaje zanieczyszczeń pyłowych oraz gazowych. Dziś o tym, jak mierzy się wielkość tych zanieczyszczeń i jak działa system ostrzegania przed nimi. Jedyną instytucją, która zajmuje się monitorowaniem stanu powietrza województwa łódzkiego pod względem zanieczyszczeń pyłowych i gazowych jest Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska (WIOŚ) w Łodzi. Tu właśnie znajduje się centrala, gdzie zbierane są dane z poszczególnych stacji pomiarowych.
Sieć pomiarowa zanieczyszczeń powietrza w Łódzkiem składa się ze stacji pomiaru automatycznego i stacji pomiaru manualnego. W tych pierwszych znajdują się sondy podłączone do analizatorów. Wyniki - za pośrednictwem lokalnego komputera stacji - wysyłane są co godzinę do centrali i już po upływie kilkudziesięciu minut można je odczytać na stronie internetowej WIOŚ w Łodzi (www.wios.lodz.pl).
W stacjach manualnych ważną rolę pełnią głowice nakierowujące strumień powietrza na filtry umieszczone w pobornikach. Stacje te, wbrew swojej nazwie, nie są wcale tak do końca manualne – wypełnione osadem filtry wymieniane są automatycznie o północy i trafiają do zbiorczej kasety, skąd zabiera je obsługa, która zjawia się w stacji średnio co dwa tygodnie. Następnie filtry przewożone są do laboratorium WIOŚ, gdzie dokonywana jest analiza pyłu osadzonego na filtrze.
Różnica nie sprowadza się tylko do metod pomiaru i analizy.
Podczas gdy w stacjach automatycznych mierzone są stężenia zanieczyszczeń pyłowych (PM10 i PM2,5) oraz gazowych (m.in. benzenu, ozonu, dwutlenku siarki i tlenków azotu), w pyle osadzonym na filtrach w stacjach manualnych można także zmierzyć stężenia metali ciężkich (arsenu, kadmu, niklu, ołowiu) oraz silnie rakotwórczej substancji z grupy węglowodorów aromatycznych - benzo(a)pirenu.
Sieć pomiarów automatycznych składa się z 10 stacji pomiarowych. Na terenie aglomeracji łódzkiej zlokalizowanych jest 6 stacji. W Łodzi są to stacje przy ul.: Czernika 1/3 (na Widzewie), Gdańskiej 16, Jana Pawła II 15, Kilińskiego 102. Stacje są także w Pabianicach przy ul. Konstantynowskiej (Polfa) i Zgierzu przy ul. Mielczarskiego 1. Na terenie województwa automatyczne pomiary zanieczyszczeń powietrza przeprowadzane są w Piotrkowie Trybunalskim przy ul. Krakowskie Przedmieście 13 oraz w Radomsku przy ul. Rolnej 2. Na terenach niezurbanizowanych działają dwie stacje zlokalizowane przy ujęciach wody: w Gajewie (powiat łęczycki) i w Parzniewicach (powiat piotrkowski).
Sieć pomiarów manualnych jest bardziej rozrzucona po województwie. W Łodzi składa się z trzech stacji – Czernika 1/3, Legionów 1 i Rudzkiej 60. Stacje manualne są także w Bełchatowie (Edwardów 5), Brzezinach (Reformacka 1), Kutnie (Kościuszki 26), Łowiczu (Sienkiewicza 62), Opocznie (Curie-Skłodowskiej 5), Pabianicach (Kilińskiego 4), Piotrkowie Trybunalskim (Krakowskie Przedmieście 13), Rawie Mazowieckiej (Niepodległości 8), Radomsku (Rolna 2), Sieradzu (Polna 18/20), Skierniewicach (Konopnickiej 5), Tomaszowie Mazowieckim (św. Antoniego 43), Uniejowie (Zamkowa 1), Wieluniu (POW 12), Zduńskiej Woli (Królewska 10).
Pomiary z wymienionych powyżej stacji są dostępne dla każdego, kto zajrzy na stronę internetową Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Łodzi www.wios.lodz.pl. Wystarczy kliknąć na zakładkę „monitoring środowiska”, a następnie „monitoring powietrza” i wybrać pomiary manualne lub pomiary automatyczne, aby uzyskać obraz województwa z zaznaczonymi stacjami pomiarowymi. Kliknięcie na symbol wybranej stacji spowoduje wyświetlenie danych pomiarowych w jednym z kilku kolorów.
Dane są w kolorze ciemnozielonym sklasyfikowane zostały jako bardzo dobre, te w kolorze jasnozielonym – jako dobre, w kolorze żółtym – umiarkowane, w kolorze brązowym – dostateczne, jasnoczerwonym – złe, ciemnoczerwonym – bardzo złe. Podobną mapkę – ale już całego kraju – można znaleźć na stronie Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska (www.gios.gov.pl/pl).
Ocena jakości powietrza, dokonywana na podstawie pomiarów ze stacji w terenie, byłaby dalece niepełna, gdyby nie matematyczne modelowanie jakości powietrza, które uwzględnia szerszą bazę danych, m.in. emisje punktowe przedsiębiorstw (kominy), emisje liniowe (wzdłuż głównych dróg) i emisje powierzchniowe (głównie komunalne - dla zabudowy niepodłączonej do sieci grzewczej). Wszystkie te informacje, uzupełnione o dane meteorologiczne, powalają na stworzenie mapy jakości powietrza na całym obszarze województwa.
Modelowanie dotyczy nie tylko przeszłości – uwzględnienie prognoz meteorologicznych pozwala na przewidywanie przyszłości. I takie właśnie przewidywanie, w postaci prognozy na następny dzień i w odniesieniu do pyłów zawieszonych oraz ozonu, można zobaczyć na stronie internetowej WIOŚ w zakładce monitoring środowiska/monitoring powietrza/prognoza zanieczyszczenia powietrza.
Koszt całkowity projektu 193 971 zł, kwota dotacji 172 634 zł.
